Türkiye Tasarım Vakfı, Hatay’ın yeniden ihyası için uzmanlarla buluştu

Türkiye Tasarım Vakfı, Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde Bilim Konseyi iş birliğiyle yürütülen ve sarsıntıdan etkilenen Hatay’ın tarihi merkezinin tekrar hayat bulması için kolları sıvadı. Hatay’ın kültürel mirasının ve kent kimliğinin korunmasını amaçlayan ‘Antakya Tarihi Kent Merkezi Müdafaa Maksatlı Planlama Çalışmaları’ için 1 Eylül’de Atatürk Kültür Merkezi’nin fuaye alanında bir çalıştay düzenledi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın inisiyatifiyle, ulusal ve milletlerarası alanda tarihçilerden, arkeologlardan, yer bilimcilerden, kent plancılarından ve mimarlardan oluşan bir çalışma kümesine liderlik eden Türkiye Tasarım Vakfı, Bilim Kurulu’nun çalışmalarında istekli yer alarak muhafaza planları ile Hatay’ı, aslına uygun formda ihya süreçlerinde çalışmaya başladı.

Hatay’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar, bölgenin doğal ve sosyolojik yapısı, kent hafızası ve mimari dokusu üzerine çalışmalar yapıldıktan sonra kurulan tasarım ve planlama sürecini üstlenen ve müracaat grubunu koordine eden Türkiye Tasarım Vakfı, Atatürk Kültür Merkezi’nin fuaye alanında 1 Eylül’de bir çalıştay düzenledi. 15 farklı disiplinden yerli ve yabancı fikir başkanlarının ve Hatay’a gönül verenlerin iştirakiyle yapılan çalıştayda, ‘Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ ve ‘Kültür ve Turizm Bakanlığı’ ile Foster+ Partners, KEYM (Kentsel Yenileme Merkezi) ve DB Architects iş birliğinde yürütülen çalışmalar masaya yatırıldı. Çalıştay, bölgede yaşayanların muhtaçlık ve beklentilerini de dikkate alan kolektif bir disiplinle, iştirakçi ve şeffaf bir formda yürütüldü.

Yapısal mühendislik ve felaket risk azaltma alanlarında memleketler arası seviyede çalışmalar yapan Dr. Kit Miyamato çalıştaya çevrim içi olarak katılan isimler ortasında yer aldı. Yapı Mühendisi Dr. Kit Miyamato şöyle konuştu: “Bu tıp bir felaket sonrası Hatay’ın toplumsal sermayesini tekrar kurabilmek için yanlışsız strateji ve gayretler gerekiyor. Öte yandan, dünya genelindeki yeterli ve berbat örneklerden ders çıkarabiliriz. Birtakım ülkeler misal felaketlerin akabinde başarılı bir halde toparlanmayı başarırken, başkaları zorlanmıştır. Burada unutmamamız gereken değerli nokta; kentteki tüm planlamanın kamusal kaynaklarla finanse edilmediğidir, zira büyük bir kısmı özel yatırıma dayanıyor. Örneğin, Japonya’nın Kobe kentinde 1995 yılında yaşanan yıkıcı sarsıntıda 6 binden fazla insan hayatını kaybetti ve büyük ziyanlar meydana geldi. Lakin Japonya, bölgeyi yatırıma uygun hale getirmek için düzenlemeleri kolaylaştırarak ve özel yatırımı teşvik ederek adımlar attı. Bu, Kobe’nin yalnızca birkaç yıl içinde daha güçlü bir formda toparlanmasına yol açtı. Hatay’ın ise güçlü bir tarihe ve canlı bir kültüre sahip olması üzere bir özgünlüğü var. Bu özgünlük, memleketler arası yatırımcılar için büyük bir çekicilik ögesi olabilir. Buraya özel dal yatırımlarını çekmek için efor göstermeliyiz.”

Türkiye Tasarım Vakfı İdare Şurası Lideri Mehmet Kalyoncu, katıldığı çalıştaya ait şu değerlendirmede bulundu: “Hepimiz için tarihi ve ulusal bir ehemmiyeti olan Hatay’ımızın tarihi merkezinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın öncülüğünde yürütülecek müdafaa emelli planlama çalışmalarına Türkiye Tasarım Vakfı olarak istekli katkı için yakın vakitte aksiyon almaya başladık. Pahalı paydaşlarımızın da iştirakiyle düzenlediğimiz çalıştayda bu aksiyon planlarını tartıştık. Ulusal ve memleketler arası uzmanlarla birlikte oluşturduğumuz çalışma kümemiz ve Hatay’a gönül veren tüm paydaşlarımızın katkısı ile bu eşsiz mirasın bizden sonraki jenerasyonlara aktarılmasını ve tarihi Hatay merkezinin korunmuş kültür mirasıyla birlikte daha yaşanabilir ve sağlam bir hale gelmesini amaçlıyoruz. Çalıştay raporumuzun, ülkemizin tarihi kent merkezlerinin geleceğine ışık tutacak bir bedel ortaya koyacağına inanıyoruz.”

Şehri tekrar kalkındırmayı kendilerine görev edindiklerini tabir eden Kalyoncu, kentleri ileriye taşımak emeliyle hareket ettiklerini ve Cumhuriyetin 100. yılına yakışır kentsel stratejiler oluşturarak kentlerin kentsel refah düzeyini artırmayı amaçladıklarını vurguladı.

Günümüzde iklim krizi, global ısınma, göç üzere global meselelerin tüm dünyanın gündeminde yer aldığını belirten Kalyoncu, bunun tahlilinde iş birliğine dikkat çekti. Kalyoncu, “Bizim hayalimiz iş birliği kurgusunun Türkiye’den çıkıp tüm dünyaya bir model olabilmesi. Hatay’daki çalışmalarımızı muvaffakiyetle tamamlayabilirsek bu iş birliği ruhunu daha fazla gecikmeden İstanbul’un sorunlarının tahliline de dahil ederek tesirli ve yararlı sonuçlara ulaşabiliriz” dedi.

Proje paydaşlarından Foster + Partners Ortağı ve Stüdyo LideriNigel Dancey, “6 Şubat’ta yaşanan felaketten sonra, bölge halkı ile birlikte çalışmak ve Türkiye’deki mimarlık, planlama, kentsel tasarım ve mühendislik uzmanlarıyla iş birliği yaparak tarihî Antakya kenti için yapılacak planlamalara yardımcı olmak için sabırsızlanıyoruz” dedi.

Keym Kentsel Yenileme Merkezi Kurucu Ortağı Cem Yılmaz, şunları tabir etti: “Kurduğumuz iş birliğiyle Hatay’ı daima birlikte el ele vererek umudun yeri, kenti yapmak için yola çıktık. Bu süreçte şunu söyleyebilirim ki kuracağımız ulusal ve memleketler arası iş birlikleri hem ülkemize ve dünyaya birlikte çalışmayı ve yaşamayı öğretecek; hem de vaktimizin en değerli kentsel sorunlarından olan kopuk kentsel kamusal yerler meselesini ortadan kaldıracak… Evvel biz umudun kenti Hatay’ı tekrar ihya edeceğiz, sonra da o bizi ve umutlarımızı ihya edecek.” 

DB Mimarlık Kurucu Ortak Bünyamin Derman ise Hatay’da kendi kendine yetebilen, dirençli yapılar kurmayı planladıklarının altını çizdi. 18 Şubat’ta çalışmaya başladıklarını anlatan Derman, 7 ayın sonunda çalışmalarını tamamlayacaklarını paylaştı. Bu planlama periyodundaki en değerli ögenin ‘toprak kaybetmeden dönüşüm’ olduğunun değerini anlatan Derman, “Hatay’da iki tane kıymetli antik kent bulunuyor; Seleukeia Pieria ve Antiokheia. Hatay tam olarak katman katman bir kent. Biz planlamalarımızı yaparken arkeoloji hocalarımızın da katkıları ile ilerliyoruz. Kenti 1940’ların eski Hatay’ına kavuşturmak istiyoruz.  

Asi Nehri’nin yine kimliklendirilmesinden, yeşil alan planlarına; Uzun Çarşı’nın, kiliselerin, mescitlerin, hamamların ve havraların, münasebetiyle kentin taşıyıcı ayaklarının yine yapılanmasına kadar çalışmalarımızı titizlikle yürütüyoruz” dedi. 

Derman sözlerine şöyle devam etti: “Hatay, Efes’ten sonraki en büyük antik kentleri barındıran bir Roma kenti. Tarihteki büyük sarsıntılarda 7 sefer yıkılmış. Hatta birtakım uzmanlar 33 kere yıkıldığını söylüyor. Bu son sarsıntıda ise kentin yüzde 80’i yıkılmış durumda. Bu yüzden sarsıntıdan öbür etkilenen kentlerden daha özel bir durumu var. Ayrıyeten hem arkeolojik hem de dini mozaik özelliği, Hatay’ın daha özel bir kent planlamasına gereksinimi olduğunu ortaya koyuyor. Bu gereksinimler ışığında geleceğin dünyasını göz önünde bulunduracak halde altyapı çalışmaları ve akıllı kent uygulamaları öneriyoruz. Buna nazaran; merkez bölgeleri, idari binaları kentin çeperlerine atmamız, kentin alt tarafında akan bir ulaşım, üst tarafında da raylı sistemleri oturtmamız gerekiyor. Ayrıyeten mescitleri, kiliseleri ve havraları öne çıkararak kentin siluetini oluşturmasını, böylelikle kimliğini müdafaasını planlıyoruz.”

Derman sözlerini şöyle tamamladı: “Hatay, sur içi bir kent olduğu için yaya odaklı ve tarım avlularının yaygın olduğu bir kent planlamasına gereksinim var. Öte yandan, global ısınmayla birlikte sel sorunları ortaya çıktığı için ırmak yataklarının tekrar düzenlenmesi gerekiyor. Hatta bundan sonraki tartışılacak husus su, orman, zeytincilik ve hayvancılık olmalı.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı