ABD ve İran arasındaki gerilimin ardındaki stratejik plan ne?

Günümüze kadar devam eden süreçte, ABD ile olan her türlü siyasi tansiyonun, çatışma ve uyuşmazlıkların rejimin kökleşmesine ve İran’ın tesir alanını genişletmesine hizmet ettiğini vurgulayan uzmanlar, ABD’nin bölgeye yönelik temel stratejisinin; ‘İsrail’in etrafında hiçbir askeri yahut ekonomik gücün oluşmasına fırsat vermemek’ olduğunu söylüyor. 

Bu tansiyon ortamının her iki ülkenin çıkarlarına uygun olduğunu kaydeden PAMER Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, “ABD ve İran ortasındaki nispeten düşük yoğunluklu bu tansiyon ve çatışma ortamının her iki ülkenin uzun vadeli çıkarlarına hizmet ettiği ve bu nedenle daha fazla tırmanmadan bu halde devam edeceği bedellendirilmektedir.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Alakalar (İngilizce) Kısmı ve Postkolonyal Çalışmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (PAMER) Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, ABD ve İran ortasındaki tansiyonu kıymetlendirdi.

“45 yıldır devam eden ABD- İran çatışması, İran’daki Şii iktidarının daha da güçlendirdi.”

1979 İran İslam ihtilalinden başlayarak günümüze kadar devam etmekte olan ABD ile İran ortasındaki tansiyonun, siyasi sonuçları bakımından ilgi alımlı gelişmelere neden olduğunu kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, “ABD’nin İran aykırılığı, İran İslam ihtilalini gerçekleştiren siyasi takımları zayıflatmak ve iktidarı kaybetmesini amaçlamıştır. Fakat 45 yıldır devam etmekte olan ABD- İran çatışması, İran’daki Şii iktidarının daha da güçlenmesi sonucunu doğurmuştur. Sorulması gereken temel soru, sanki ABD hakikaten İran’daki Şii mezhebine dayalı iktidarın yıkılmasını mı, yoksa tam bilakis daha da güçlenmesini ve kökleşmesini mi istiyor?” dedi.

“ABD’nin İran’ın çıkarları doğrultusunda hareket ettiğini gösteriyor.”

İran İslam ihtilali sonrasında, ABD ve başka Batılı güçlerin Irak önderi Saddam Hüseyin’i kışkırtarak ve Irak ordusuna silah temin ederek İran’a saldırmasını teşvik ettiğini de hatırlatan Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, şunları anlattı: “Irak – İran Savaşı, İran’da ihtilali gerçekleştiren siyasi takımın muhalefeti tasfiye ederek gücünü pekiştirmesini ve meşruiyet kazanmasını sağlamıştır. Sonuçta, bu savaş İran halkının büyük çoğunluğunun rejime olan takviyesinin artmasına neden olmuştur. Daha da değerlisi, ABD’nin 2003 yılında başlattığı ikinci Irak Operasyonu sonrasında Irak’ta çoğunluğu teşkil eden Şii çoğunluğun siyasi iktidarı ele geçirmiş olması, ABD’nin İran’ın çıkarları doğrultusunda hareket ettiğini gösteriyor. Günümüze kadar devam eden süreçte, ABD ile olan her türlü siyasi tansiyon, çatışma ve uyuşmazlıkların rejimin kökleşmesine ve İran’ın tesir alanını genişletmesine hizmet ettiği söylenebilir.” 

“Strateji şudur: İsrail’in etrafında hiçbir askeri yahut ekonomik gücün oluşmasına fırsat vermemek.”

ABD ve Batılı müttefiklerinin, ataklarını daima düşman olarak empoze edilen İran yerine, İsrail için daha yakın tehdit teşkil eden Irak ve Suriye’ye yöneltmiş olmasının, ABD’nin siyasi amaçlarını ve bölgeye yönelik temel stratejisini ortaya koyduğunu da lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, “Bu strateji şudur: İsrail’in etrafında hiçbir askeri yahut ekonomik gücün oluşmasına fırsat vermemek, öbür yandan potansiyel olarak İsrail için en büyük tehdit kaynağı olan İslam dünyasını, askeri açıdan güçlü bir İran vasıtasıyla ikiye bölmek ve İslam dünyasının Batı saldırganlığı karşısında güçlü bir direnç ve siyasi birlik oluşturmasına mahzur olmaktır.” diye tahlilde bulundu.

“Bu tansiyon ortamı her iki ülkenin çıkarlarına uygun ise doğal olarak bir zımni muahede halinin mevcut olduğu kabul edilebilir.”

Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, 7 Ekim 2023 sonrası Gazze’ye yönelik İsrail taarruzları karşısında İran’ın İsrail’e karşı izlemiş olduğu siyaset ve kendisine bağlı Hizbullah üzere örgütler vasıtasıyla yürütmekte olduğu aksiyonların, tesirli bir sonuç vermekten çok İsrail’in ve ABD’nin saldırganlıkları için kimi münasebetler üretmekten öteye gidemediğine de vurgu yaparak, şöyle dedi: “Zaten gerek ABD gerekse İran tarafından çatışmanın Ortadoğu geneline yayılmasını istemedikleri tarafındaki açıklamalar, iki ülke ortasında zımni bir muahede olduğunu göstermektedir. Bunun için iki ülkenin birbiri ile kapalı bir muahede yapmasına gerek yoktur. Bu tansiyon ortamı her iki ülkenin çıkarlarına uygun ise doğal olarak bir zımni muahede halinin mevcut olduğu kabul edilebilir.”

İki ülke ortasındaki çatışma ortamı ne sağlıyor?

İki ülke ortasındaki çatışma ortamının, ABD’nin İsrail’in güvenliğini sağlamak amacıyla Ortadoğu’da sürdürmekte olduğu saldırgan siyasetleri için münasebetler oluşturduğunu ve bir ölçüde milletlerarası meşruiyet sağladığının söylenebileceğini kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, şunları vurguladı: “Diğer yandan, bu çatışma ve tansiyon ortamı, İran’ın mezhepçi siyasetlerini tesirli bir halde sürdürmesine fırsat veriyor. Böylelikle İran, kendisine bağlı küme ve örgütler vasıtasıyla, ileriden savunma doktrini çerçevesinde, sonları ötesinde Irak, Suriye, Yemen üzere dış ülkelerde oluşturduğu mevziler ve direnme noktaları ile ülke savunmasını pekiştirmeye çalışıyor. 

“Eğer İran, Türkiye ile iş birliği yapsaydı bölge terör ve iç savaşlarla parçalanmaz ve yıkıma uğramazdı.”

Eğer, İran bilhassa Suriye’de, bu yayılmacı ve mezhepçi siyasetler yerine, demokrasi ve insan haklarının korunması için ağır gayretler gösteren Türkiye ile iş birliği yapsaydı, ABD ve öbür Batılı emperyalist güçlerin planladığı senaryolar doğrultusunda bölge terör ve iç savaşlarla parçalanmaz ve yıkıma uğramazdı. İran asla bu türlü bir iş birliğine yanaşmamak suretiyle, ABD’nin bölgeye müdahalesi için yer hazırlamıştır.”

“ABD’nin İran rejimini yıkmak üzere bir maksadının olmadığı söylenebilir.”  

İran’ın mezhepçi ve yayılmacı siyasetinin, ABD tarafından, kendi amaçlarını gerçekleştirmek ve bölgenin parçalanmış ve ihtilaflı yapısını sürdürmek için elverişli bir münasebet olarak kullanıldığını da lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, “ABD, böylelikle İran tersi ülkeleri kendi safına çekmek için daha kolay ikna edebilmekte ya da zorlamaktadır. Bu nedenle, ABD’nin İran rejimini yıkmak üzere bir maksadının olmadığı söylenebilir. 7 Ekim 2023 sonrası Gazze’ye yönelik İsrail akınları karşısında İran’ın İsrail’e karşı izlemiş olduğu siyaset ve kendisine bağlı Hizbullah üzere örgütler vasıtasıyla yürütmekte olduğu aksiyonlar, tesirli bir sonuç vermekten çok İsrail’in ve ABD’nin saldırganlıkları için münasebetler üretmekten öteye gidememektedir. Aslında gerek ABD gerekse İran tarafından çatışmanın Ortadoğu geneline yayılmasını istemedikleri istikametindeki açıklamalar, iki ülke ortasında zımni bir muahede olduğunu göstermektedir. Bunun için iki unsurun birbiri ile bâtın bir muahede yapmasına gerek yoktur. Bu tansiyon ortamı her iki ülkenin çıkarlarına uygundur.” dedi.

“Savaş endüstrinin çarkları artık daha süratli dönmeye başlamaktadır.”

Diğer yandan, ABD ve Batı Avrupalı güçlerin silah endüstrilerinin desteklenmesi için orta çapta bölgesel savaşlara muhtaçlığın olduğunu da kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Fehmi Ağca, şöyle devam etti: “Böylece, depolarda bulunan eski ve nispeten eski teknoloji eseri silah ve mühimmatın tüketilmesi ve orduların gereksinimi olan yeni ve çağdaş silah sistemleri ve mühimmatın üretimi ve tedariki gerekecektir. Ukrayna ve Gazze savaşları bu gereksinimi kâfi düzeyde ortaya çıkarmış olup savaş endüstrinin çarkları artık daha süratli dönmeye başlamaktadır. Bu durum İran için de geçerlidir. İran’da savunma harcamalarını son yıllarda kıymetli ölçüde artırmıştır.

Bu gerçek, dünyaya taraf veren başat güçlerin insan hayatına zerrece bedel vermediklerini göstermektedir. Olasıdır ki Gazze Savaşı sona erince, ölen binlerce günahsız bayan ve çocuğun acısı kısa müddette unutulacak ve fazla uzak olmayan bir gelecekte yeni bir tansiyon ve savaş çıkana kadar İsrail’in işgal ve sindirme siyasetleri devam edecektir.

“Dünyada hiçbir devlet Filistin’i korumak için ABD ve İsrail ile karşı karşıya gelmek istememektedir.”

Çünkü başta İran olmak üzere, Ortadoğu ve dünyada hiçbir devlet Filistin’i korumak için ABD ve İsrail ile karşı karşıya gelmek istememektedir. 

ABD ve İran ortasındaki nispeten düşük yoğunluklu bu tansiyon ve çatışma ortamının her iki ülkenin uzun vadeli çıkarlarına hizmet ettiği ve bu nedenle daha fazla tırmanmadan bu formda devam edeceği bedellendirilmektedir. Zira ABD ve Batı‘nın asıl gayesi, İran değil, İsrail’in komşularını kapsayan Doğu Akdeniz ile Basra Körfezi ortasındaki bölgedir.” 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı