Egeli bilim ekibi deprem travmasının kronik hastalığı olan bireylerin uyumuna etkisini araştıracak

Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Serap Özer’in proje yürütücülüğünü yaptığı,  Hemşirelik Fakültesi Dekan Yardımcısı ve Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eda Dolgun ile Sıhhat Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kolu yüksek lisans öğrencileri Burak Genç ve İlknur Baltacı’nın araştırmacı olduğu “Yıkıcı Zelzele Travmasının Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Ahengine Etkisi” başlıklı proje TÜBİTAK 1002-B Acil Takviye Modülü kapsamında desteklenmeye hak kazandı.

Prof. Dr. Serap Özer ve grubunu makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yaptıkları nitelikli çalışmalarından ötürü tebrik ederek muvaffakiyetler diledi.

Araştırma  ile ilgili bilgi veren proje yürütücüsü Prof. Dr. Serap Özer, “Türkiye; jeolojik, meteorolojik ve topoğrafik yapısı nedeniyle sıklıkla tabiat kaynaklı afetlere maruz kalan bir ülkedir. Son yılların en büyük zelzeleleri 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardır. Türkiye’de yaşanan en büyük ikinci ve üçüncü zelzeleler olarak kayıtlara geçen bu zelzeleler 11 vilayette hasara neden olmuştur. Epey fazla can kaybı ve yaralanma meydana gelmiştir. Zelzele üzere afetler toplumun her kesitinden bireyleri ve toplumu fizikî, ruhsal, ekonomik manada etkilemekle birlikte kronik hastalığa sahip olan bireylerden en çok diyabet, hipertansiyon, inme ve kronik akciğer hastalığına sahip olan bireylerin etkilendiği belirtilmektedir. Yapılan çalışmalarda afet sonrası zatürre, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, teneffüs yetmezliği üzere teneffüs kasvetleri ve astım üzere alerjik rahatsızlıklarda artma ve buna bağlı bilhassa yaşlı bireylerin hastaneye yatışında artış görülmüştür. Zelzeleden bir yıl evvel ve zelzele sonrası böbrek yetersizliklerine bağlı mortalite oranlarının incelendiği bir araştırmada; sempatik aktivasyon ve yetersiz böbrek disfonksiyon idaresi nedeniyle kronik böbrek yetersizliği görülme oranlarında ve buna bağlı mortalite prevalansında artma saptanmıştır. Yapılan öbür bir çalışmada; Büyük Japonya Zelzelesi sonrası hipertansif böbrek yetersizliği insidansında artma görülmüştür ve buna bağlı olarak sarsıntıdan on yıl sonra hipertansif böbrek hastalıklarının neden olduğu diyaliz ihtiyacı sonucu diyalize başlama sayısında artma gözlenmiştir. 2011 Büyük Doğu Japonya Zelzelesi ve tsunamiden sağ kurtulanlar ortasında metabolik sendrom görülme sıklığını araştıran bir öteki çalışmada da; afetzedelerde metabolik sendrom görülme oranında artma bilhassa prefabrikte yaşayan yaşlı bayanlarda saptanmıştır” diye konuştu.

Acil durum ve afetlerde kronik hastalıklara bağlı problemlerin aktif yönetilememesinin kısa ve uzun vadeli olumsuz tesirleri olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Serap Özer, “Bu nedenle, acil durum ve afet sırasında ve sonrasındaki meselelerin yahut süreksiz tahlillerin yalnızca ferdî sıhhate yönelik olumsuz tesirleri yoktur, tıpkı vakitte toplum sıhhatine tesirleri ve sosyoekonomik istikametten kalıcı yükleri mevcuttur. Kısa bir müddet için bile uygun bakımın olmaması, kronik meselelerin daha fazla oranda görülmesinin yanı sıra, engelliliğin artması, daha fazla sıhhat harcamalarına ve iş gücü kaybına neden olmasıyla birlikte yoksulluğu arttırması ile sonuçlanabilir” dedi.

“Afetler kronik hastalıkların gelişmesine neden oluyor”

Prof. Dr. Serap Özer, “Özellikle zelzele üzere değerli toplumsal ve altyapı meselelerine neden olan afetlerden sonra hemşirelerin tedavi ve bakım uygulamaları da faal bir biçimde gerçekleşememektedir. Tarama ve izlem programları yarıda kalmakta ve bilhassa afetin yol açtığı kaos, yıkım ve kaynak yetersizliği hastalık alevlenmelerine, engelliliğe ve mevt oranlarında artışa neden olmaktadır. Ayrıyeten afet ve acil durumların sıhhat hizmeti sunumunu artırmasıyla kaynak yetersizliğine bağlı yaşanan meseleler, rutin tedavi ve bakım muhtaçlığı olan kronik hastalığa sahip bireylerin durumunu kötüleştirmektedir. Afet yahut acil durum sonrası yaşlı ve özel ihtiyacı olan bireyler süreksiz barınma merkezlerine yerleştirilmektedir. Fakat bu durum kronik sıhhat sıkıntıları olan yaşlı bireylerin ömür kalitesini kötüleştirebilir. Hijyen eksikliği, yetersiz havalandırma ve kalabalık, enfeksiyonların çabuk yayılmasıyla direnci düşük yaşlı bireylerin var olan kronik hastalıklarının berbata gidişine sebep olur. Bu tarafıyla afetler, mevcut hastalıkları şiddetlendirmenin yanı sıra, yeni kronik hastalıkların gelişmesine de katkıda bulunabilmektedir” diye konuştu.

“Hemşireler her türlü afette faal rol alıyor”

Afetlerin tüm etaplarında kronik hastalığı olan bireylerin sıhhat hizmetlerine erişimin önündeki pürüzlerin bütüncül olarak ele alınması gerektiğini söz eden Prof. Dr. Serap Özer, “Bulaşıcı olmayan hastalıklara sahip bireyler için afet sonrası başarılı öz idare sağlamak üzerine gerçekleştirilecek taramalar ve uygulamalar afet planlarına ve stratejilerine yansıtılmalıdır. Bu planlamaları gerçekleştirmek, hastalıkların alevlenmelerini yahut komplikasyonların insidansını azaltacak ve afet sonrası acil sıhhat hizmetlerine olan talebi azaltacaktır. Toplumların afetlerden daha az etkilenmelerini sağlamak için afet öncesinde idare planının hazırlanması, afet sırasında ve sonrasında da hazırlanan planın uygulanması gerekmektedir. Hemşireler geçmişten günümüze kadar geçen müddet boyunca savaş, yangın, sel, salgın hastalıklar ve zelzele üzere felaketlerde faal olarak rol alan sıhhat çalışanlarıdır. Hemşirelerin rolleri sırf bir afetin acil evresinde hayat kurtarma ve afetzedelerin sıhhatinin korunması değil, öbür taraftan afetlere hazırlıklı olma ve afet sonrası uzun vadeli periyotta düzgünleşme ve tarama çalışmaları üzere özel hususları da içermektedir” dedi.

Deprem başta olmak üzere doğal afetlerin bireyleri biyolojik, ruhsal, fizyolojik, toplumsal ve ekonomik istikametten olumsuz etkilediğini söyleyen Prof. Dr. Serap Özer, “ Zelzele bilhassa kronik hastalıklara sahip bireyleri ve bilhassa de bu bireylerden geriatri yaş kümesinde olanları afet sonrası günlük hayat ve homeostatik istikrarları daha derin bir biçimde olumsuz tarafta etkilemektedir. Bu bireylerde bilhassa zelzele sonrası ortaya çıkan ziyanlı ve engelleyici etkenler birçok kronik hastalığın görülme oranını artırması yanında öncesinde var olan kronik hastalıkların da alevlenme ve berbata gidiş mümkünlüğü artmaktadır. Sarsıntı sonrası görülen gerilim sendromunun bireylerin kronik hastalıklara ahengi üzerine tesiri hayli değerlidir. Bunun yanında afet sonrası devirde sıhhat hizmetlerindeki aksamalar kronik hastalıkların idaresi ve izlemi üzerinde de olumsuz tesirlere sahiptir. Bu projede; Malatya’daki bir konteyner kentte hayatını sürdüren kronik hastalıklı bireylerde yıkıcı sarsıntı travmasının hastalığa ahenk üzerindeki tesirini belirlemek amaçlanmıştır” diye konuştu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı