Önümüzdeki 20-30 yılda ‘su kıtlığı’ yaşayan bir ülke olmamız bekleniyor

Önümüzdeki 20-30 yılda ‘su kıtlığı’ yaşayan bir ülke olmamız bekleniyor

Ani ve şiddetli yağışların hem barajlara hem de yeraltı suyunun beslenmesine düşük katkı sağladığını lisana getiren uzmanlar, günümüzde pek çok bölgede su külfeti yaşanmasının temel sebebinin de bu durum olduğunu söylüyor. 20 yılda uzun kuraklık periyotları ve şiddetli yağışlar görüldüğünü kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller, günümüzde su sorun yaşanmasının en temel sebebinin iklim değişikliği olduğunu vurguladı.

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller: “Ülkemiz kişi başına düşen su ölçüsü değerlendirildiğinde ‘su stresi’ yaşayan bir ülke ve yapılan çalışmalara nazaran önümüzdeki 20-30 yıllık süreçte, nüfus artışı da göz önünde bulundurularak, ‘su kıtlığı’ yaşayan bir ülke olmamız bekleniyor.”

Üsküdar Üniversitesi SHMYO Etraf Sıhhati Program Lideri Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller, İstanbul’daki barajların doluluk oranlarını kıymetlendirdi.

“İstanbul’un ülkemizin en yüksek nüfuslu kenti olmasından ötürü, doğal olarak su gereksinimi da epey fazla.” diyen Adiller, resmi datalara nazaran nüfusun 16 milyonu bulduğu kentte doğal olarak çok yüksek ölçüde su kullanıldığını lisana getirdi.

İstanbul’da günlük ortalama su kullanımının ölçüsü 3 milyon metreküpün üstünde

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2020 bilgilerine nazaran İstanbul’da kişi başına günlük su kullanım ölçüsünün 190 litre olduğunu söz eden Adiller, “Ortalama pahalarla bile hesapladığımızda günlük su kullanım ölçüsünün 3 milyon metreküpün üzerinde olduğunu görüyoruz. 2023 yılı temmuz ayında ise İSKİ tarafından yapılan bir açıklamada, su kullanımında rekor kırıldığı ve bir günde yaklaşık 3,6 milyon metreküp su kullanıldığı bilgisi paylaşıldı. Bu ölçüdeki suyun temin edilmesi de bilhassa su kaynakları açısından güçlü olmayan Marmara Bölgesi’nde epey güç.” dedi.

Bu yıl yaşadığımız susuzluk önümüzdeki yıllarda tekrarlanabilir

Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller, son 10 yıllık baraj doluluk oranlarına bakıldığında bilhassa içinde bulunulan 2023 yılı Kasım ayında barajların doluluk oranının geçmişte bu kadar düşmediğinin görüldüğünü anlatarak, şöyle devam etti:

“15 Kasım itibariyle değerlendirdiğimizde baraj doluluk oranımız yüzde 17 düzeylerinde. Evvelki yıllara baktığımızda ise en son 2020 yılının tıpkı tarihlerinde yüzde 28 düzeylerinde olduğunu görüyoruz. Bu da bize bu yıl yaşadığımız susuzluk her ne kadar inanılmaz üzere görünse de önümüzdeki yıllarda tekrarlanabileceği hakkında fikir veriyor.”

Suyun yine kullanımı hususlarında çalışmalar yapılmalı

Yüksek nüfus yoğunluğuna sahip Ankara’da kişi başına tüketilen günlük su ölçüsünün 246 litre, İzmir’de ise 221 litre olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Ahmet Adiller, “Bu açıdan bakıldığında İstanbul’daki vatandaşımız çok yüksek düzeyde su kullanıyor demek yanlışsız olmaz. Lakin yeniden de su tasarrufu yapmamız, su kullanımını daha düşük düzeylere çekmemiz pek çok açıdan kıymetli. Bu durumun kökünden çözülmesi için bilhassa nüfusun artmaya devam ettiği göz önünde bulundurulursa yalnızca su tasarrufu kâfi olmayacak. Su tasarrufu yanında hem su potansiyelinin verimli kullanımı, suyun tekrar kullanımı mevzularında çalışmalar yapılmalı, hem de İstanbul için faal nüfus siyasetleri üzerinde çalışılmalı.” dedi.

Yağmur yağmasına karşın vakit zaman neden birtakım barajların su düzeyleri düşüyor?

Öncelikle tüm yağışların direkt barajlara dolmadığını belirten Adiller, “Barajlar yalnızca kendi, yüzeylerine yağan yağışı direkt alırlar. Karalara düşen yağışların da bir kısmı belli bir mühlet gecikmeli olarak barajları besler. Barajları besleyen su ölçüsü da yağışın nasıl düştüğüne bağlı olarak değişiyor. Barajların yağış suları tarafından yüksek oranda beslenebilmesi için yağışların ya kar biçiminde yağmaları ya da sık aralıklarla düşük şiddetli yağmurlar biçiminde düşmeleri gerekiyor.” diye konuştu.

Geçmişten günümüze yağış ölçülerinde çok önemli bir düşüş yok

Ahmet Adiller, ani ve şiddetli yağışların hem barajlara hem de yeraltı suyunun beslenmesine düşük katkı sağladığını lisana getirerek, şunları kaydetti:

“Maalesef günümüzde pek çok bölgede su zahmeti yaşamamızın temel sebebi de bu durum. Geçmişten günümüze yağış ölçülerini incelediğimizde çok önemli bir düşüş olmadığını görüyoruz. Hatta bölgesel olarak arttığı yerler bile var. Lakin bu noktada yağışın düşme biçiminde önemli değişimler gözlemleniyor.

Türkiye’de ortalama olarak 1,2°C’lik bir sıcaklık artışı var

Maalesef ülkemizin bulunduğu coğrafya iklim değişikliğinden çok etkileniyor. Yapılan çalışmalar dünya genelinde 1951-2012 dönemi için ortalama 0,72°C’lik sıcaklık artışı olduğunu ortaya koyarken, 1979-2010 arasındaki 32 yılda, Türkiye’de ortalama olarak 1,2°C’lik bir sıcaklık artışı belirliyor.

Son 20 yılda da bunun tesirlerini uzun kuraklık devirleri ve şiddetli yağışlar ile görüyoruz. Bu durum da farklı biçimlerde maddi ve manevi ziyana uğramamıza sebep oluyor. Günümüzde su badire yaşamamızın en temel sebebi iklim değişikliğinin tesirlerini derinden hissediyor olmamız.”

Su düzeylerinin düşmesinin tarım, güç üretimi ve su temini üzerindeki tesirleri neler?

İnsan faaliyetlerinin tamamında suya muhtaçlık duyulduğunu da tabir eden Adiller, “Bu faaliyetlerin bir kısmında direkt bizler suyu kullanıyoruz. Bir kısmını da biz direkt kullanmasak da gereksinim duyduğumuz besin hususlarından giysilere, eşyalardan güç üretimine kadar pek çok farklı alanda su bizim için kullanılıyor. Bu yüzden su olmazsa olmazlarımızdan.” dedi.

Baraj, gölet üzere yüzeysel su kaynakları ile yeraltı sularının pek çok bölümün direkt hammaddesi durumunda olduğunu da hatırlatan Adiller, şöyle devam etti:

“Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2022 yılı bilgilerine nazaran ülkemizin 57 milyar metreküplük su kullanımının 44 milyar metreküplük (yüzde 77) kısmı sulama maksatlı kullanılıyor. Sulama gayeli kullanılan bu su ölçüsü 5 yıl öncesinde 40 milyar metreküp, 10 yıl öncesinde ise 32 milyar metreküp. Yıllara nazaran gerçekleşen bu artış yalnızca suyun ziraî gayeli kullanımıyla kısıtlı değil. Son 10 yılda hem içme-kullanma suyu gereksinimi hem de endüstride su kullanımı arttı ve iddialar önümüzdeki yıllarda da artmaya devam edeceğini ortaya koyuyor. Sulama maksatlı muhtaçlığın artmasının öngörüldüğü önümüzdeki yıllarda iklim değişikliğinin tesirlerinin artması da bekleniyor.”

Enerji üretiminin yaklaşık yüzde 20’lik kısmı hidroelektrikten

Enerji ve Olağan Kaynaklar Bakanlığının 2022 bilgilerine nazaran ülkemizin güç üretiminin yaklaşık yüzde 20’lik kısmının hidroelektrik güç üretiminden geldiğini de belirten Adiller, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Bu durum su kaynaklarında meydana gelebilecek ziyanların güç üretimini de etkileyebileceğini göz önüne seriyor. Lakin ülkemizin hidroelektrik güç potansiyelinin epeyce yüksek olması yapılacak yatırımlarla bu durumun önlenebileceğini gösteriyor.

‘Su stresi’ yaşayan bir ülkeyiz

Ancak genel bir kıymetlendirme yaptığımızda; ülkemiz, kişi başına düşen su ölçüsü değerlendirildiğinde ‘su stresi’ yaşayan bir ülke ve yapılan çalışmalara nazaran önümüzdeki 20-30 yıllık süreçte nüfus artışı da göz önünde bulundurularak ‘su kıtlığı’ yaşayan bir ülke olmamız bekleniyor. Aslında günümüzde de bölgesel değerlendirmeler yapıldığında Marmara, Sakarya ve Küçük Menderes havzalarımızın bu durumla yüzleştiğini söyleyebiliriz.

İçinde bulunduğumuz durumda su kaynaklarımızı hakikat kullanmaz ve yönetemezsek önümüzdeki yıllarda bizi çok daha sıkıntı günlerin beklediğini söyleyebiliriz