Yeni Büyük Tehditlerimiz: İklim Değişikliği ile Büyükşehirlere Yaşanan Göç

Yerel Zincirler Buluşuyor Konferansı ve Fuarı (YZB), alanının uzman isimlerini “Tarımın Bugünü = Türkiye’nin Geleceği” oturumunda buluşturdu. Perakende bölümünü var eden tüketicilerin üzerindeki enflasyon baskısı, bir olmanın dalda yaratacağı sinerji ve besin perakendesindeki gündem başlıkları mercek altına alındı. Yüzyıllardır tarımın önde gelen merkezlerinden biri olarak kabul edilen ülkemizin bu alandaki potansiyeli, tarım dalının yarını ve ihracat performansı masaya yatırıldı.

Bu yıl “Birlik Beraberlik” temasıyla 14’üncü kere kapılarını aralayan YZB’de tarımın bugünü ve yarını görüşüldü. Türkiye tarım bölümünün önündeki fırsatlar, karşılaştığı zorluklar, tesirli tarım siyasetleri için atılması gereken adımlar “Tarımın Bugünü=Türkiye’nin Geleceği” oturumunda konuşuldu. Moderatörlüğünü Bloomberg HT Tarım Editörü İrfan Donat’ın yaptığı oturumda, tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, AÜ Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi ve KIRKYOL Kırsalda Kalkınma Kooperatifi İdare Heyeti Lideri Prof. Dr. Bülent Gülçubuk, Şef ve toplumsal teşebbüsçü Ebru Baybara Demir ile Keskinoğlu İdare Şurası Lideri Önder Matlı yer aldı.

“ETKİN KOOPERATİFLER KURMALIYIZ”

Türkiye’nin tarım kesimindeki mevcut durumu ve geleceği üzerine değerli açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Bülent Gülçubuk, “Perşembe’nin geleceği Çarşamba’dan belirli oluyor. Nasıl bir çarşamba günü yaşıyoruz? Perşembe gününü nasıl kurgulamamız lazım?” diyerek tarımın değerine vurgu yaptı. Dünya genelinde besin fiyatlarının düştüğünü belirten Gülçubuk, Türkiye’nin tarım iktisadında önde gelen ülkelerden biri olduğunu lakin yüksek enflasyonla karşı karşıya kaldığını tabir etti. Bu durumun bir çelişki yarattığına dikkat çeken Gülçubuk, yaklaşık 3 milyon çiftçinin ülke nüfusunun yüzde 20’sini temsil ettiğini, lakin bu çiftçilerin ülke gelirinden sırf yüzde 5 hisse aldığını belirtti.

Ülke genelinde tarım nüfusu başına düşen ulusal gelirin yaklaşık olarak 3 bin dolar olduğunu söz eden Gülçubuk, “Tarım bölümünün hem ülkeyi doyurmasını hem dış ticareti güçlendirmesini hem de perakende kesiminde etkin rol almasını bekliyoruz. Çiftçi de tıpkı vakitte bir tüketici. Alım gücü düşen bir nüfus var. Şu an bu türlü bir çarşambanın içerisindeyiz. Potansiyelimiz çok yüksek, tarım topraklarında güçlü bir ülkeyiz. Coğrafik işaretli eserlerimiz epey fazla. Ancak karşımızda iklim krizi üzere değerli bir sorun var. Perşembe için toprak ve su kaynaklarımızı çok uygun kullanmalıyız, alım gücümüzü artırmalıyız, besin israfını azaltmak zorundayız, tüketici alışkanlıklarını değiştirmek zorundayız” dedi.

Konuşmasında dünyanın en büyük 300 kooperatifinin yıllık süreç hacminin yaklaşık 2,5 trilyon dolar olduğunu, bu oranın üçte birini tarım ve besin kooperatiflerinin aldığını belirten Gülçubuk, “Bizde de bu türlü bir yapıya gedersek üreticiyi daha fazla güçlendirmiş oluruz. Perakendecide maliyetleri düşürebiliriz. Bunun için kesinlikle faal, ortaklarına kar dağıtabilen, taban gelen kooperatifleri kurmamız gerekiyor. Kesinlikle kooperatiflerle perakendecilerin mahallî iş birliğini güçlendirmesi gerekiyor” açıklamasını yaptı.

Prof. Dr. Bülent Gülçubuk, gelecekte atılması gereken adımları şu formda özetledi: “1966’da Türkiye ve dünyada Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklara Ait Memleketler arası Kontratına imza atıldı. Bu mukavele, her insanın daima, kâfi, inançlı ve kültürel tercihine uygun besine ulaşma hakkını vurguluyor. Gıdayı insan hakkı olarak ele almalıyız. Şimdiye kadar farklı besin satış noktalarını denedik, lakin yeni paradigmalara gereksinim var. Bu yeni paradigmanın içinde örgütlü, kooperatifçilikle güçlenmiş çiftçiler bulunmalı. Öteki tarafta lokal perakendeciler olmalı. Ulusal ve memleketler arası rekabetle başa çıkabilmek için lokal zincirler daha güçlü örgütlenmeliler. Mahallî eserlere daha fazla yer vermeli ve mahallî tüketimi teşvik etmeliyiz. Ayrıyeten aile çiftçilerini destekleyerek ziraî üretimin yüzde 80’ini gerçekleştiren bu kısmı garanti altına almalıyız. Genç çiftçileri kırsalda tutmak için gerekli tedbirleri almalı ve onların isteklerini dikkate alarak geleceği inşa etmeliyiz.”

İKLİM KRİZİ VE BÜYÜKŞEHİRLERE GÖÇE DİKKAT ÇEKTİ

Tarım Muharriri Ali Ekber Yıldırım, Türkiye’de tarımın tarihi köklerine değinerek, “Son devirde sıkça gündeme gelen bir soru var. ‘Türkiye’de tarım bitiyor mu?’ Türkiye’de tarım bitmez, tarım bu topraklarda başladı. 12 bin yıldır bu topraklarda tarım yapılıyor. Bundan sonra da tarım yapılmaya devam edilecek” dedi.

Bugün girdi maliyetleri üzere karşı karşıya kalınan problemlerin, gelecekte değişebileceğini ancak daha kritik gündemlerin olduğunu belirten Yıldırım; “Birinci kritik husus iklim krizi. Bu mevzu tek başımıza üstesinden gelebileceğimiz bir husus değil, bütün dünyanın sorunu. Şayet bunu çözemezsek, en uygun tohumu da kullansak, en âlâ çiftçiyi de bulsak, üretim yapamayabiliriz. İkincisi süratle kentleşiyoruz. Bizim için çok uygun gelişme. Başka taraftan da süratle kentleşmek demek, süratle tüketmek demek. Pekala kim üretecek? Herkes kentte yaşamak istiyor, giderek üretenleri kaybediyoruz. Hasebiyle tarım yarın kırsalda yaşayanların sorunu değil, büyükşehirlerde yaşayanların, tüketicilerin sorunu olacak. Gelecekte lokal üretim daha çok değer kazanacak” açıklamasını yaptı.

“YEREL ZİNCİRLER VE LOKAL ÜRETİCİLER İŞ BİRLİĞİNİ GÜÇLENİRMELİ”

Ali Ekber Yıldırım, lokal zincir tarafında ve tarım bölümünde alınması gereken değerli adımlar ortasında lokal eserlere vurgu yaptı. Süratle artan kentleşmeyle birlikte lokal eserlere yönelik arayışın arttığına değinen Yıldırım, tüketicilerle lokal eserleri buluşturan yapıların kurulması gerektiğini belirtti. Lokal zincirlerin bu oluşumu yapabileceklerini belirten Ali Ekber Yıldırım, “Türkiye’de 500 çeşit elma yetişiyor. Ancak manav yahut markete gittiğinizde en fazla 3-4 çeşide ulaşabiliyorsunuz. Ulaştığınızda da fiyatı değerli olabiliyor. Şayet üretici tarafında güçlü kooperatifler kurulur, mahallî zincirler kooperatiflerle iş birliği yaparsa tedarikte, ulaşımda, esere erişimde maliyetler azaltılabilir. Bu yapılanmada kurumlar birbiriyle bilgi-birikimlerini paylaşabilirler” dedi. Yıldırım, pandemi sürecinde elektronik ticaretin arttığını ve bu alanda yatırımların yapılması gerektiğini vurguladı. Son olarak, lokal zincirlerin, mahallî üreticilerle iş birliklerini güçlendirerek aracıları azaltabileceğini ve bu sayede hem üreticinin hem de tüketicinin çıkarlı çıkabileceğini söyledi.

“ÇÖPÜMÜZ ÇOK KIYMETLİ”

Türkiye’de son yıllarda azalan yağışlar, kuraklıkla uğraşta yaşanan zorluklar ve sulama sıkıntıları nedeniyle çiftçiler eser kayıplarıyla karşı karşıya kalıyor. Bu sıkıntılara tahlil getirmek hedefiyle hayata geçirilen “Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık İdare Projesi” YZB’de iştirakçilerle paylaşıldı. 

Şef ve Toplumsal Teşebbüsçü Ebru Baybara Demir, projenin temel hedefini, semt pazarlarındaki besin atıklarını kompostlayarak toprak verimliliğini artırmak, kimyasallarla ziyan gören toprakları düzgünleştirmek ve su kaynaklarını korumak olduğunu belirterek; “Diyarbakır’da başladığımız proje bugün 54 belediyeye yayıldı. Kompost, gübre değil lakin gübre kullanımını büyük ölçüde azaltıyor, sulamayı daha verimli hale getiriyor. Ayrıyeten proje mikroklimayı olumlu bir formda etkilediği için iklim değişikliğiyle çabada kıymetli bir rol oynuyor” dedi.

İstanbul, İzmir ve Ankara’da her gün toplanan pazar atıklarından elde edilebilecek kompost ölçüsünün 2,5 milyon tona ulaşabileceğini belirten Demir, bu ölçünün gübre ithalatının değerli bir kısmını karşılayabileceğine dikkat çekti. Projeyi ülke genelinde daha yaygın hale getirilmesi durumunda çiftçi maliyetlerinin azalacağını paylaşan Demir, “Bu uygulamayla toprak verimliliği artacak, iklim değişikliğinin tesirleri azalacak, su kaynaklarının daha aktif bir halde kullanabileceğiz. Bu sayede daha sağlıklı eserler yetiştirebiliriz. O yüzden çöpümüz çok kıymetli” açıklamasını yaptı.

“FIRSATLAR TEHDİTLERDEN DAHA FAZLA”

Sektörün tüm taraflarını tıpkı çatı altında 14’üncü defa buluşturan tertipte Keskinoğlu İdare Heyeti Lider Yardımcısı Lider Matlı, tarım ve besin bölümünde uzun yıllara dayanan tecrübelerini, dalın geçmişine dair değerli müşahedelerini, gelecekte karşılaşabilecekleri fırsatları kıymetlendirdi. 

Son 20 yılda Türkiye’de besin tüketim alışkanlıklarının değerli bir biçimde değiştiğini belirten Başkan Matlı, “20-30 yıl evvel pilav ve karbonhidrat yüklü bir beslenme tercihi vardı. Artık ise protein yüklü bir beslenme modeliyle karşı karşıyayız. Lakin bu değişim, bitkisel üretimde birtakım sıkıntıları da beraberinde getirdi. Hayvansal üretim süratli bir biçimde artarken, bitkisel üretimi artırmakta geride kalındı. Bölümde maliyet artışları, fiyat artışları gündemlerle karşı karşıya geldiğimizde de besin konusunu da gündemimize aldık” dedi.

Konuşmasında tarladan sofraya kadar olan zincirin güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çeken Matlı, entegrasyon ve sürdürülebilirlik mevzularında güçlü iş birliklerinin kurulması gerektiğinin de altını çizdi. Önümüzdeki süreçte mutlak suretle besin üreticileri ve mahallî perakende zincirleri ortasında stratejik bir iş birliğine gidilmesi gerektiğini belirten Lider Matlı, “Tedarik zinciri, idaresi, lojistik şu andaki en kıymetli ögeler. Bu alanda daha fazla iş birliğine muhtaçlık var” açıklamasını yaptı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı